Katedra Psychologii Wspomagania Rozwoju Człowieka
Profil działalności naukowej Katedry Psychologii Wspomagania Rozwoju Człowieka obejmuje zagadnienia związane z psychologią szeroko rozumianego normatywnego i nienormatywnego rozwoju człowieka w biegu życia. Ich wspólnym mianownikiem na poziomie teoretyczno-badawczym pozostaje poszukiwanie kryteriów oraz mechanizmów zdrowego i zaburzonego rozwoju jednostki wraz z określaniem kierunków oddziaływań i warunków skuteczności wspierania zdrowego rozwoju człowieka na drodze profesjonalnej diagnozy oraz udzielania pomocy prewencyjnej, korekcyjnej i/ lub terapeutycznej.
Aktywność badawcza w Katedry prowadzona jest aktualnie (zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym) m. in. w obszarze psychologii osobowości oraz psychologii sądowej. W obszarze psychologii osobowości analizie poddane zostają korelaty i uwarunkowania adaptacyjnych form refleksji autobiograficznej, znaczenia dystansu psychologicznego dla poznawczego i emocjonalnego przetwarzania biograficznych doświadczeń, regulacji emocjonalnej i koncepcji siebie, testowane są też różne formy diagnozy osobowości. W obszarze psychologii sądowej podejmowana jest problematyka opiniowania psychologicznego na potrzeby wymiaru sprawiedliwości oraz badania dotyczące korelatów i nasilenia cech tzw. Ciemnej Triady w różnych grupach społecznych.
Jedną z psychologicznych perspektyw teoretycznych, badawczych i aplikacyjnych wykorzystywanych w pracach Katedry stanowi podejście narracyjne. W obszarze tym zgłębiane są m. in. (adekwatne do zapośredniczonego medialnie sposobu partycypacji w rzeczywistości) mechanizmy integracji i ekspresji doświadczenia indywidualnego współczesnego człowieka. Analizy metateoretyczne oraz badania empiryczne prowadzą finalnie do opracowania i testowania narracyjnych narzędzi stymulacji refleksji autobiograficznej, w tym możliwości wykorzystania we wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego idei gier auto/biograficznych. Przedmiotem zainteresowania są tu m. in. kompetencja biograficzna i mądrość narracyjna oraz możliwości wieloaspektowego wspierania procesu (wykorzystującej te mechanizmy) konstrukcji adaptacyjnej narracji autobiograficznej na wszystkich etapach cyklu życia jednostki. Obszar ten daje zarówno okazję do prowadzenia badań na styku różnych psychologicznych nurtów teoretycznych (biegu życia, egzystencjalnego i narracyjnego), jak i testowania możliwości i ograniczeń wpisanych w proces łączenia w psychologii metodologii ilościowej z jakościową.
Istotny wymiar podejmowanych w Katedrze aktywności badawczych stanowi aspekt kliniczny, prowadzone są m. in. analizy teoretyczne oraz badania empiryczne nad narracyjnymi strategiami integracji doświadczenia samobójczej śmierci, ze szczególną koncentracją na zgłębianiu komplikacji w procesie doświadczania żałoby po samobójstwie. Celem podejmowanych działań jest tu dążenie do usprawniania procesu diagnozy występowania skłonności samobójczych pozwalającej doskonalić programy prewencji samobójstw.
Zainteresowanie pracowników Katedry psychologią kliniczną znajduje też odzwierciedlenie w badaniach z zakresu psychologii klinicznej dziecka oraz psychoterapii dzieci i młodzieży (zaburzenia odżywiania oraz więzi emocjonalnej), a także odmian psychoterapii kierowanych do pacjentów z odmiennych grup wiekowych i problemowych.
Inne aktywności badawcze koncentrują się wokół szeroko rozumianej psychologii wychowawczej, psychologii nauczania i wychowania, łącząc aktywność czysto poznawczą (badania podstawowe) z propozycjami aplikacyjnymi. Jedną z grup beneficjentów, dla których opracowywane zostały odrębne programy wieloaspektowego wspomagania rozwoju stanowią seniorzy. Nastawione są one m. in. na profesjonalną facylitację procesów pozytywnego bilansowania życia, generatywności i gerontranscendencji, międzypokoleniowej transmisji mądrości życiowej oraz przeciwdziałanie występowaniu nieadaptacyjnych w drugiej połowie życia strategii rozwojowych (w tym m. in. współwystępującego z depresją osób starszych mechanizmu „narrative foreclosure”).
Przedmiotem aktualnej aktywności badawczej w odniesieniu do rozwoju nienormatywnego pozostają psychologiczne aspekty funkcjonowania osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w szczególności specyfika rozwoju osobowości osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz społecznego kontekstu funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu (ASD) oraz głuchotą. W odniesieniu do osób z niepełnosprawnością intelektualną zgłębiana jest aktualnie efektywność procesu uczenia się w kontekście specyfiki ich osobowości, natomiast badania nad funkcjonowaniem osób z ASD oraz z głuchotą eksplorują m. in. uwarunkowania stresu (zasoby wewnętrzne i zewnętrzne) doświadczanego przez ich rodziców i opiekunów. Wyniki powyższych badań mają w założeniu służyć optymalizacji procesu wspierania nie tylko samych osób z niepełnosprawnością, ale też ich bliższego i dalszego otoczenia społecznego.
opracowanie: dr Urszula Tokarska